Het is geen gepaste eigendunk die tot acceptatie van de naam homo sapiens heeft geleid. Wijze mensen zijn immers uiterst zeldzaam. Om de gangbare aard van de mens te typeren is het meer gepast de mens homo fraudans te noemen. In onze tijd is er nog een ander kenmerk van de mens dat volop floreert, mede dankzij de commercie ofwel de jacht op geld. Dat kenmerk is het narcisme. Noem het maar het 'kijk mij eens' syndroom, waarvan Mark Zuckerberg lang niet de enige maar wel de grootste profiteur is. Narcisme roept bij mij spot op, laat de mens in zijn hemd zien terwijl hij meent fraai uitgedost te zijn. Door zijn narcisme kan de homo fraudans goed aan zijn trekken komen. De homo fraudans liegt en bedriegt. Leugen en bedrog behoren tot het instrumentarium van de narcist.
Dit alles vinden wij terug op het gebied van de genealogie. Ruim veertig jaar houd ik mij zo nu en dan daarmee bezig. Ik doe dat als iemand die geschoold is in historisch onderzoek. Ik doe dus mijn best om niet te speculeren en te fantaseren. Ik kijk dus ook als iemand die zo geschoold is naar het genealogisch onderzoek van anderen. Aanvankelijk was ik verbaasd dat met name op het internet verreweg het meeste dat mij onder ogen kwam niet deugt. Verbaasd omdat ik toen nog niet het inzicht in de menselijke psyche had dat mij later door ervaringen als het ware opgedrongen is.
Ik herinner mij nog goed dat ik zo'n twintig jaar geleden aan een viertal mensen die de genealogie van een betrekkelijk zeldzame familie op het net hadden gezet een email heb gestuurd met het advies die genealogie te verwijderen omdat er nogal wat aanwijsbaar niet klopt, wat ik met voorbeelden aantoonde, en de rest grotendeels product is van fantasie en speculatie. Ik heb in mijn advies uitgelegd dat wat niet bewezen kan worden, in de genealogie niet thuishoort en dat als een historische bron ontbreekt er geen bewijs is. Ik heb benadrukt dat een gegeven uit een andere genealogie die niet gebaseerd is op historische bronnen waardeloos is, dus niet gebruikt of overgenomen kan/mag worden wanneer je serieus aan genealogie wilt doen. Ook stelde ik de vraag of de geplaatste genealogie overgenomen was van een andere site. Dat laatste was vragen naar de bekende weg.
Van alle vier kreeg ik in eerste instantie helemaal geen antwoord. Na een tweede email kreeg ik zowaar een antwoord van een van de vier, die gepikeerd was. De gegevens waren afkomstig van een neef die daar grondig onderzoek naar had gedaan. Het werd mij kwalijk genomen dat ik afbreuk deed aan de juistheid van de genealogie. Nog steeds kan ik het zo nu en dan niet laten erop te wijzen dat iets niet klopt. Daarmee heb ik nog nooit bereikt dat gegevens verwijderd of aangepast werden. Bijna altijd komt er geen antwoord.
Mijn schatting is dat ongeveer 90 % van het genealogisch materiaal dat je op het net kunt vinden zo de prullenmand in kan. Waarom al dat materiaal er dan toch staat, is materieel bezien er een gevolg van dat je op het net al die copyrightloze genealogieën en stambomen gewoon kunt overnemen van een ander (scheelt ook veel werk!), psychologisch bezien een uiting van het narcisme van de mens. Die genealogieën en stambomen zie ik als pauwenstaarten waarmee de mensen pronken. Die laten ze zich niet afnemen. De daarmee pronkende mensen kan je minder vleiend ook als opgeblazen kikkers zien.
Dat narcisme wordt commercieel uitgebuit. De mensen die MyHeritage op poten hebben gezet, zijn daar rijk mee geworden. Zij hebben het commercieel slim aangepakt. De mensen mogen hun amateuristische genealogische gefantaseer en gepruts gratis inzenden, waarna anderen tegen betaling daarnaar mogen kijken. Eigenlijk is het grootste deel van wat er aan genealogieën en stambomen op het net staat het resultaat van collectief (zelf)bedrog.
Het is niet zo wonderlijk dat mensen (zelf)waardering ontlenen aan zulk gedoe. Als je zelf maar een gewoon mens bent (wie niet?), dan kan de behoefte ontstaan aan capsones, aan overdracht van wat anderen in de wereld zouden hebben voorgesteld op jouw eigen toch wat miserabele bestaan en persoon. Het zij de mensen gegund, maar het is in mijn ogen ook zielig en lachwekkend. Al dat gezeul met titels en allerhande kwalificaties, zet dat zoden aan de dijk? Aan welke dijk?
Genealogisch onderzoek en de resultaten daarvan zijn voor mij een weggetje de geschiedenis in, waarop je mensen tegenkomt in vele facetten, hun grootheid en kleinheid, hun rijkdom (zelden) en armoede (bijna altijd), maar of ze al of niet van stand of adel waren, interesseert mij geen bal.
Het is goed te bedenken dat we allemaal vroeger of later helemaal vergeten worden. En dat is maar goed ook, als we daardoor beseffen dat we het van het eigen leven van het heden, van elke dag, moeten hebben.
Cornelis H.W. van den Berg
