Zondag 1 oktober t/m dinsdag 31 oktober 2017
Oktober is de Maand van de Geschiedenis, het grootste historische evenement van Nederland. Het Nederlands Openluchtmuseum organiseert de Maand van de Geschiedenis in samenwerking met ruim veertig culturele, toeristische en mediapartners. De Maand van de Geschiedenis wordt financieel mede mogelijk gemaakt door het Fonds voor Cultuurparticipatie. In oktober organiseren bibliotheken, musea, boekhandels, archieven, historische verenigingen, gemeenten en vele andere organisaties door heel Nederland activiteiten. Op 28 oktober wordt het evenement feestelijk afgesloten tijdens de Nacht van de Geschiedenis in het Rijksmuseum. Het complete programma van de Maand van de Geschiedenis wordt 1 september bekendgemaakt via de site.
Ontdek gisteren, begrijp vandaag
Geschiedenis is altijd aanwezig, maar moet wel verteld, aangevuld, genuanceerd en gedeeld worden. Vanuit het verleden kun je het heden beter begrijpen en zo ook een beter begrip vormen van jezelf, je achtergrond of je omgeving. Begrip leidt tot inzicht, nuancering en mogelijk een andere kijk op de wereld.
Thema Geluk
De Maand van de Geschiedenis gaat dit jaar op zoek naar de betekenis van en verschillende perspectieven op geluk door de eeuwen heen. Is geluk alleen een product van de postmoderne tijd of bestond zoiets als de hedendaagse geluksindustrie al eerder? Behoort het niet tot de menselijke conditie om altijd geluk na te jagen? Tegenwoordig hebben veel mensen in Nederland de vrijheid om zelf vorm te geven aan hun levensgeluk. Tegelijkertijd zijn er mensen die met weinig vrijheden het geluk najagen, door op zoek te gaan naar een veilige thuisbasis of betere economische kansen. Is de mate van vrijheid een belangrijke voorwaarde voor een gelukkig leven of hoeft dat helemaal niet zo te zijn? Sommigen lijken gelukkig te worden van het geluk van anderen, zoals verzetshelden, weldoeners en mecenassen. Voor anderen manifesteert geluk zich in materiële vooruitgang, status of macht. Weer anderen vinden geluk in het kleine en alledaagse. Geluk lonkt, doet dromen en harder werken.
Auteur essay
Het essay voor de 14de Maand van de Geschiedenis, getiteld Geluk? Van hemelse gave tot hebbeding, is geschreven door Herman Pleij. Pleij (1943), emeritus hoogleraar historische letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam, houdt zich vooral bezig met de cultuurhistorische betekenis van literatuur, de ontwikkeling van een burgermoraal en Nederlandse identiteiten in het algemeen. Ook werkt hij aan een studie over de rechtvaardiging van lust en genot in de literatuur en beeldende kunst uit de Middeleeuwen. Het essay wordt ter gelegenheid van de Maand van de Geschiedenis uitgegeven door de CPNB en is tijdens de Maand van de Geschiedenis in de boekhandel te koop voor € 3,50.
Auteurs vorige jaren:
2016 - Hoe lang nog zwijgen Fidan Ekiz
2015 - Tussen droom en daad Ahmed Aboutaleb
2014 - Het kleine koude front Michel Krielaars
2013 - De ziel van Oranje Coen Verbraak
2012 - Wat een held! Martin Sommer
Synopsis Geluk? Van hemelse gave tot hebbeding
Geluk is koopwaar. Een masterclass kan iedereen gelukkig maken: de wetenschap staat garant. Wie van geluk niet een gewoonte maakt, is een loser. Hoe kon deze hemelse gave zo diep zinken? Op aarde verspeelden Adam en Eva dit geschenk door de zondeval. Daardoor raakte het leven begrensd en vervuld van ellende. Door boete te doen was er een kans op geluk in het hiernamaals. Maar de natuur was sterker dan de leer. Hoe kon wat natuurlijk aanvoelde niet deugen? Mocht seks alleen maar vanwege de voortplanting? Of zat de duivel overal tussen? Ketterse bewegingen probeerden het aardse geluk te restaureren in paradijselijke heilstaten. Algauw werd het recht op gewoon geluk erkend in de hele samenleving. Is het de taak van de overheid om het geluk van de burger te bevorderen? Collectieve geluksvoorzieningen leidden tot dictatuur. Of draait alles om een begripsprobleem? De overheid met hier en daar al een geluksambtenaar maakte zich druk om welzijn: dat is haar taak. Laten we geluk koesteren als een strikt persoonlijke ervaring die je overkomt en aangenaam ontregelt. Dat geluk gehoorzaamt maar aan één voorwaarde: de onbeknotte vrijheid om voor alles open te staan.
Biografie Herman Pleij
Prof dr. Herman Pleij studeerde Nederlandse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1981 tot 2008 was hij aldaar hoogleraar in de historische Nederlandse letterkunde. In 1993 werd Pleij onderscheiden door de Belgische regering met de Francqui-leerstoel voor buitenlanders en in 2000 door de Katholieke Universiteit Brussel met een eredoctoraat. Bij zijn afscheid van de universiteit werd Pleij koninklijk onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Tegenwoordig schrijft hij in dag- en weekbladen over cultuurhistorische onderwerpen. Zijn boeken komen uit bij Uitgeverij Prometheus.
Activiteiten
De activiteiten tijdens de Maand van de Geschiedenis worden georganiseerd door bibliotheken, musea, boekhandels, archieven, historische verenigingen, gemeenten en vele andere organisaties verspreid over heel Nederland. Daarnaast worden er specials op tv uitgezonden, staan bijlagen van kranten in het teken van geschiedenis en richten historische websites themadossiers in. Op meer dan duizend plaatsen, inclusief boekhandel en openbare bibliotheken, is het Maand van de Geschiedenis-magazine met achtergrondinformatie over het thema en een selectie van activiteiten gratis te verkrijgen.
Agenda Maand van de Geschiedenis:
1 oktober: Programma OVT op NPO Radio 1 met o.a. Herman Pleij, tussen
10.00 en 13.00 uur
29 oktober: Nacht van de Geschiedenis in het Rijksmuseum Amsterdam.
Feestelijke afsluiting van de Maand van de Geschiedenis
Maar kijk vooral vanaf 1 september voor alle activiteiten in het land op maandvandegeschiedenis.nl/agenda
Libris Geschiedenisprijs 2017 voor het beste geschiedenisboek
De Libris Geschiedenis Prijs is een initiatief van Historisch Nieuwsblad, Libris, de NTR/VPRO, het Rijksmuseum, het Nederlands Openluchtmuseum en de Volkskrant en wordt in 2017 voor de elfde keer uitgereikt. Juryvoorzitter is dit jaar mevrouw Lilianne Ploumen, demissionair minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Met deze prijs willen de initiatiefnemers een stimulans geven aan het goede historische boek in Nederland. Aan de prijs is een bedrag van € 20.000,- verbonden.
14 juli: Bekendmaking longlist
16 september: Bekendmaking shortlist
29 oktober: Bekendmaking winnaar tijdens de Nacht van de Geschiedenis
Tournee Herman Pleij:
1 oktober: te gast bij OVT NPO Radio 1 Arnhem 10.00 uur
7 oktober: Geschiedenis Festival Haarlem n.t.b.
14 oktober: Bibliotheek Zuidoost Fryslân Oosterwolde 14.00 uur
15 oktober: Beeld en Geluid Hilversum 14.00 uur
21 oktober: Boekhandel Paagman Den Haag 13.00 uur
25 oktober: Openbare bibliotheek Arnhem n.t.b.
29 oktober: Nacht van de Geschiedenis, Rijksmuseum Amsterdam n.t.b.
Column door Herman Pleij: Paradijselijke seks
In Thomas Mores satire Utopia van 1516 is het streven naar genot door de bewoners verheven tot hoogste ideaal. Dat moet vreemd zijn overgekomen bij het publiek. Had het christendom niet elke vorm van genot verplaatst naar het hiernamaals? Op aarde kon daarvan immers geen sprake zijn te midden van ziekte, sterfelijkheid en alle bijkomende ellende. Was het niet zo dat je alleen kans maakte op hemels geluk door de aardse verleidingen te weerstaan?
Wat er na de dood aan genot te wachten lag, werd geschilderd in opwindende volkspreken. In het hemelse paradijs stonden gedekte tafels gereed, waarop dag en nacht het heerlijkste eten en drinken werd geserveerd. Jezus zelf trad op als waard en vulde ongevraagd de glazen bij, terwijl koning David boven op de tafels jamsessions verzorgde met zijn harp. Zingende engelen honoreerden elk verzoeknummer. Wie daarvan op aarde niet doordrongen raakte, bezweek algauw voor de genotvolle zinsbegoochelingen van de duivel.
Alleen ketterse bewegingen durfden ongebreideld genot voor iedereen te propageren: het paradijs op aarde zou namelijk weer opengaan. Als voorschot op de aankondiging daarvan in de Apocalyps wisten charismatische dwepers vele volgelingen te bewegen alvast de vleselijke genoegens daarvan in praktijk te brengen. Ze noemden zich adamieten, zoals in Brussel, waar ze in 1411 vervolgd werden. Daarbij ging het zeker niet om uitschot, maar juist om gezeten burgers en plaatselijke geestelijken. Geregeld dansten ze naakt in boomgaarden, met de lokale begijnen in de rol van Eva. Maar wat was toch die ‘paradijsseks’, waaraan ze zich volgens de processtukken overgaven? Volgens kerkvader Augustinus zouden Adam en Eva zich bij wijze van corvee hebben voortgeplant bij een langer verblijf in het paradijs: Adam kon lusteloos zijn lid verheffen, Eva behield haar maagdelijkheid - je hoort het de Brusselse notabelen aan die ongeleerde begijnen uitleggen…
Toch werden er in de late Middeleeuwen ook mildere vormen van aards geluk verdedigd, die wel degelijk Gods instemming zouden hebben. Een vroege dood moest een beproeving of straf van God zijn, want theologen en medici hadden berekend dat men de leeftijd van 72 jaar hoorde te bereiken. Teksten als de Rozeroman adverteerden zelfs uitbundige erotiek als noodzakelijke exercitie voor het lichaam. Ook bij de vrouw waren orgasmen nodig voor de bevruchting, terwijl die eveneens hielpen tegen de melancholie die tot zelfdoding kon leiden.
Is dat wat Mores utopianen bedoelen met het nastreven van geluk? Algauw blijkt dat ze toch vooral spirituele waarden op het oog hebben. Lichamelijk genot vinden ze eigenlijk ordinair, de laagste trap van menselijk welbevinden. Erotiek plaatsen ze bijgevolg tussen de opluchting van het zich ontlasten en krabben waar het jeukt. Dat zijn noodzakelijke handelingen, waarbij ze memoreren dat het een aardigheidje van God is om die dingen plezierig te laten verlopen: het had evengoed pijn kunnen doen. Geheel op klassieke voet bestaat dat geluk voor hen uit morele evenwichtigheid die juist elke instinctieve lichamelijkheid moet onderdrukken. Daarom zijn er nergens herbergen, hangplekken of bordelen in hun droomland en verhindert de gemeenschap van goederen elke misdadigheid. Verder bestaat er dankzij een scherpe sociale controle geen privé en is de geluksbeoefening volkomen geüniformeerd.
Afschuwelijk dus, zowel naar huidige als naar vroegere opvattingen. Van bovenaf opgelegd geluk is het kenmerk van dictatoriale samenlevingen, vanaf de adamieten via allerlei natuurbewegingen tot aan de arbeiders-paradijzen in de twintigste eeuw, het ‘echte Amerika’ van Trump en good old England dat een Brexit belooft. Zo gauw geluk onder één noemer wordt gebracht, verliest het individu zijn vrijheid en wordt onderdaan van een regime. Misschien is vrijheid wel de voornaamste voorwaarde voor wat men nu als bedding voor geluk ervaart – zolang de eigen gelukservaring die van een ander niet in de weg zit. Dan blijken momenten van geluk zeer persoonlijk te zijn en sterk uiteen te kunnen lopen. En zo hoort het ook.
