In gescande danwel geindexeerde documenten op Amerikaanse sites zoals Ancestry en Family Search zien we vaak als plaats van gebeurtenis in Hessen de toevoeging Pruisen staan. Voor ons zijn het twee (Bundes-)staten of provincies, die ook nogal een stukje van elkaar liggen. In een aantal gevallen verdwijnt het Hessen zelfs en wordt derhalve aangenomen dat de Lether’s uit Pruisen komen. Dat is echter niet het geval.
Het zal rond 1622 zijn dat onze oudst bekendste stamvader werd geboren. We komen hem in het kerkelijk begrafenisregister tegen als soldaat-kleermaker in Solms Braunfels. We kunnen gerust aannemen dat hij aldaar in dienst was van de graaf. Definitief is dat echter niet vast te stellen omdat vaak van soldaten -toen althans- en in tegenstelling tot onderofficieren en officieren geen z.g. stamboeken werden bijgehouden. Waarom zou men ook, manschappen waren immers kanonnenvlees, vielen bij conflicten bij bosjes, ergo het was geen doen daarvan lijsten bij te houden. Kortom, er waren te veel mutaties. Hoe dat met de toekenning van soldij dan moest heb ik geen idee.
Na een aantal militairen verhuist een van onze voorvaders Caesar Christian Christoph in 1689 van Solms-Braunfels naar het nabij gelegen Nassau-Weilburg, al waar hij in dienst treedt van de gelijknamige graaf als stadspfeifer en er in 1767 overlijdt. Al zijn kinderen worden er geboren, de laatste in 1753.
Omdat we tot op heden geen van deze kinderen, familieleden in Duitsland hebben kunnen terugvinden houdt het hiermee op wanneer we het hebben over Hessen en Pruisen. Want Hessen werd in 1866 pas Pruisisch, dus ruim nadat de eerste Lether zich in Nederland vestigde. Dat is één kind van Caesar, we vonden hem en dat is maar goed ook, hij is immers de stamvader van alle huidige Nederlandse en Amerikaanse Le(e)ther’s. In 1789 gaat Heinrich Daniel in het Nederlandse Brummen in ondertrouw, ruim voordat Hessen Pruisisch werd. Kortom, de Lether-familie heeft vooralsnog niets met Pruisen van doen.
Nassau
Het huis Nassau is een wijdverspreide Duitse adellijke familie van een enorm Europees belang. De meeste Europese koningshuizen kunnen worden verbonden aan het Huis Nassau. Het begint rond 1093 toen er voor het eerst sprake is van graaf Dudo van Laurenburg aan de Lahn (naar een gelijknamig burcht). Waarom zij zich later Nassau -dat een aantal kilometer stroomopwaarts ligt- gingen noemen is onbekend. Uit deze grafelijke familie kwam o.a. de Rooms-Duitse koning Adolf van Nassau voort. Twee nu regerende in Europese Huizen, zijn de Nederlandse Koninklijke familie en het groothertogelijke huis van Luxemburg, beiden ontstaan uit het Huis van Nassau. Een afstammeling van Willem van Oranje van het Huis van Nassau was van 1689-1702 Koning van Engeland, Schotland en Ierland.
Het Huis Nassau was zelfstandig, zoals ook de verschillende lijnen van het Huis van Hessen. Zij was derhalve niet politiek onderworpen aan de soevereiniteit van andere Duitse vorsten.
Het ontstaan van Hessen
Een vroege Keltische aanwezigheid in wat nu Hessen wordt genoemd wordt bewezen door de vondst van een graf in Glauberg uit de mid-vijfde eeuw voor Christus. Het gebied werd later -de eerste eeuw voor Christus- bevolkt door de Germaanse stam Chatti, en de naam Hessen is een voortzetting van die tribale naam.
In de vroege Middeleeuwen was Hessen een onderdeel van het oostelijk van haar gelegen Thüringen. In de dertiende eeuw werd de staat onafhankelijk. Hessen-Kassel en Hessen-Darmstadt waren de twee kernstaten binnen de Hessische landen.
Het was in 1866 dat Pruisen en Frankfurt, Hessen-Homburg en het hertogdom van Nassau aan elkaar verbonden, te meer omdat Hessen-Homburg uitstierf, waardoor dit land herenigd werd met Hessen-Darmstadt. De republiek had drie provincies Oberhessen, Starkenburg en Rijn-Hessen. Het was 7.692 km² groot en had 1.347.279 inwoners. Twee derde van de inwoners was protestant en een derde katholiek.
Groothertog Lodewijk III koos in de Oostenrijks-Pruisische Oorlog van 1866 de kant van Oostenrijk. Dat bleek een fatale beslissing, immers hij werd verpletterend verslagen, reden waarom zijn land door Pruisen werd bezet. Op 7 december 1868 werd Hessen-Nassau opgericht tot 1944 een provincie van Pruisen. Deze provincie ontstond toen het keurvorstendom Hessen(-Kassel), het hertogdom Nassau en de vrije stad Frankfurt door Pruisen werden geannexeerd. Voorts stond Beieren Gersfeld en Orb af en Hessen-Darmstadt het district Biedenkopf en het kort tevoren verworven Hessen-Homburg. Dat werd geregeld bij het vredesverdrag van 3 september 1866 waarbij Hessen-Darmstadt en Hessen-Homburg aan de Pruisen werd afgestaan. De provincie Hessen-Nassau was een provincie van het Koninkrijk van Pruisen 1868-1918, daarna is het een provincie van de Vrijstaat Pruisen (1918 tot 1947) tot 1944. En hier ontstaat bij Ancestry, Family Search maar ook bij een aantal familieleden de indruk dat onze familie in Pruisen zijn oorsprong had.
De Pruisische Minister-president Otto von Bismarck verenigde de Duitse staten in 1871 in het Duitse Keizerrijk, waarvan de koning van Pruisen keizer was. Onder de liberale groothertog Lodewijk IV werd Hessen in 1871 deel van dit keizerrijk. Na de Eerste Wereldoorlog werd groothertog Ernst Lodewijk van het Groothertogdom Hessen op 9 november 1918 niet formeel afgezet maar tijdens de Novemberrevolutie door opstandige militairen die de Volksstaat Hessen uitriepen terzijde gesteld. Op 9 december werd de arbeiders- en soldatenraad vervangen door de volksraad voor de republiek Hessen. Op 11 februari 1919 werd deze raad op zijn beurt vervangen door een gekozen landdag.
Volgens de Vrede van Versailles in 1919 werd 40% van het territorium, vooral de provincies Opper-Hessen en Starkenburg op 30 juni 1930 geannexeerd door het Franse Leger.
Op 1 april 1929 werd na een referendum de Waldeck aan Hessen-Nassau toegevoegd en bij het Regierungsbezirk Kassel ingedeeld. Op 1 oktober 1932 kwam het district Wetzlar van de Rijnprovincie er bij, terwijl het zelf het district Graafschap Schaumburg aan de provincie Hannover afstond.
Na de Tweede Wereldoorlog werden de provincies Oberhessen and Starkenburg onderdeel van de Amerikaanse bezettingszone. Rijn-Hessen, aan de linkeroever van de Rijn, werd onderdeel van de Franse bezettingszone. Op 19 september 1945 creëerde de Amerikaanse militaire regering uit de Volksstaat Hessen (het voormalige Hessen-Darmstadt) samen met de voormalige Pruisische provincie Hessen-Nassau de nieuwe staat van Hessen, Groot-Hessen geheten. Op 1 december 1946 werd Groot-Hessen hernoemd tot Hessen en tot een deelstaat van de federale staat West-Duitsland gemaakt. Het door de Fransen bezette gebied werd onderdeel van Rijnland-Palts, eveneens een deelstaat van de federale staat West-Duitsland.
Zolang we niets hebben kunnen vinden van de 9 andere kinderen van Caesar eindigt voor ons de Pruisische connectie van onze familie. Dat wordt wellicht anders wanneer we ze ooit wel vinden en blijkt dat zij in Hessen zijn gebleven. Ja dan zijn zij -weliswaar maar even- ook Pruisen geweest.
Frank D.P.M. Lether
Bronnen:
https://en.wikipedia.org/wiki/Hesse
https://nl.wikipedia.org/wiki/Landgraafschap_Hessen-Kassel
https://de.wikipedia.org/wiki/Haus_Nassau
https://en.wikipedia.org/wiki/Chatti
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pruisen
